اهمیت مشورت از دیدگاه بهائی

اهمیت مشورت از دیدگاه بهائی

"بارقهء حقیقت، شعاع ساطع از تصادم افکار است." (حضرت عبدالبهاء)

مشورت، از جایگاه والایی در دیانت بهائی برخوردار است. در جای جای آثار بهائی بر اهمیت امر مشورت تاکید شده است و پیروان این آئین به بر پا داشتن مجامع مشورتی چه در سطح عمومی و چه خانوادگی، توصیه شده اند.

" آسمان حکمت الهی، به دو نیّر، روشن و منیر؛ مشورت و شفقت. در جمیع امور به مشورت، متمسّک شوید، چه که اوست سراج هدایت، راه نماید و آگاهی عطا کند." (1)

" در جمیع امور جزئی و کلّی خویش، شور نمائید حتی به جهت زراعت و صناعت و تجارت و کسب، هر یک کَرّات و مَرّات، مشاورت و معاونت نمائید. چه، شور از اوامر الهیه و سبب فتوح کلّی در امور است و جاذب عون و عنایت حق" (2)

در دیانت بهائی، خودرأیی و استبداد، جایی ندارد و بهائیان به مشورت و همفکری در جمیع موارد توصیه شده اند. اهمیت این مسئله تا بدانجاست که علامت کمال و بلوغ عقل، مشورت شناخته شده است به این معنا که هر چقدر انسان، در علم، دانش و بینش ترقی نماید و قوّۀ عقل و خِرَدش پیشرفت کند، باید بیشتر به مشورت بها بدهد و از خودرأیی دوری جوید.

" مشورت بر آگاهی بیفزاید و ظنّ و گمان را به یقین تبدیل نماید... از برای هر امری، مقام کمال و بلوغ بوده و خواهد بود و بلوغ و ظهور خِرَد به مشورت، ظاهر و هویدا" (3)

" امور را جزئی و کلی به مشورت قرار دهید. برای خویش بدون مشاورت، در امر مهمی، مباشرت ننمائید." (4)

"قضیۀ مشورت در امور بسیار مهم و از اعظم وسائط راحت و سعادت نفوس... مشورت از اوامر قطعیّۀ ربّ بریّه است" (5)

مشورت در همه امور می تواند و باید صورت پذیرد. از جمله در نهاد خانواده و روابط زناشویی، مشورت از اهمیت خاصی برخوردار است. می دانیم که بنابر اصل تساوی حقوق زن و مرد در این آئین، هیچ یک از همسران بر دیگری تفوّق و برتری ندارند. از این رو تصمیم گیری باید تحت یک فرایند مشورتی صورت گیرد که تمام طرفین شور، در اتخاذ تصمیم نهایی نقش فعال داشته باشند و همگی از آن حمایت نمایند. به عبارت دیگر تمکین در روابط زناشویی، نه به معنای اطاعت بی چون و چرا از زن یا شوهر، بلکه به معنای تمکین و تسلیم به رأی حاصل از مشورت و تصمیم گیری جمعی است.

از دیگر عرصه های اجتماع که تحت تاثیر این تعلیم قرار دارند، نظام اداری و تشکیلاتی دیانت بهائی است. می دانیم که در دیانت بهائی، طبقه ای با عنوان روحانی وجود ندارد که در مورد مسائل دینی، مرجع تقلید یا اقتدای بهائیان باشد. بلکه رتق و فتق امور دینی و اجتماعی به عهده شوراهای بهائی به نام محافل روحانی گذارده شده اند. محافل روحانی دارای 9 عضو هستند که سالانه از طریق انتخابات عمومی و با آراء سرّی، عمومی و آزاد، برگزیده می شوند و در سه سطح محلّی، ملّی و بین المللی، مسئولیت اداره امور بهائیان را بر عهده دارند. برای نخستین بار در تاریخ ادیان، طبقه روحانیون، جای خود را به شوراهای عمومی و مردمی داده اند که بر آراء و نظرات نه یک فرد بلکه یک جمع مشورتی، استوار هستند.

اگرچه مشورت از اهمیت ویژه ای برخوردار است، ولی برای گرفتن نتیجه مطلوب از شور، باید نکاتی رعایت شود در غیر این صورت، نه تنها مشورت، بی فایده می شود بلکه منجر به درگیری، مجادله، دشمنی و اختلاف می گردد و این مسئله به کلی مذموم است.

مشورت از دیدگاه آئین بهائی باید دارای برخی ویژگی ها باشد، از جمله:

- خلوص نیّت: خلوص نیّت لازمۀ امر مشورت است زیرا برای به بار نشستن شور، باید همه اعضا با تمام قلبشان امید به رسیدن به حقیقت داشته باشند و به دور از حبّ و بغض، جانبداری یا اَغراض شخصی به شور بپردازند:

" اول فریضه اصحاب شور، خلوص نیّت و نورانیت حقیقت و انقطاع از ماسوی الله و انجذاب به نفحات الله و خضوع و خشوع بین احباء و صبر و تحمل در بلایا و بندگی عتبۀ سامیه الهیه است، چون به این صفات، موفق و موید گردند، نصرت ملکوت غیب ابهی احاطه نماید" (6)


- خضوع و خشوع: یکی از مهم ترین خصائل اصحاب شور، خضوع و فروتنی افراد صرف نظر از میزان دانش و بینش آنها است، اگر اعضا، با کبر و غرور صحبت کنند و رأی و عقیده دیگران را به سخره گیرند و یا بر رأی خود اصرار ورزند، نمی توان نتیجه مناسبی از مشورت به دست آورد:

" غافل ترین عباد کسی است که در قول مجادله نماید و بر برادر خود، تفوّق جوید بگو ای برادران به اعمال خود را بیارایید نه به اقوال" (7)


- تحرّی حقیقت: سعی در یافتن حقیقتِ ماجرا و شناخت ابعاد مسئله بسیار مهم است. زیرا گاه در مباحث مشورتی، افراد تنها به ذکر باورهای شخصی و گاه حتی شایعات می پردازند، بدون اینکه به طور دقیق، علمی و بی طرفانه، مسئله مورد نظر را بشناسند و مورد موشکافی قرار دهند، بنابراین، کشف حقیقت و بررسی دقیق موضوع یکی از جنبه های مهم مشورت است:

"در هر مسئله ای تحرّی حقیقت کنید نه اصرار در رأی زیرا... منجر به منازعه و مخاصمه گردد و حقیقت مستور ماند" (8)

" اصول مشورت را مُجری دارید؛ یعنی یک در هر خصوص، دلائل و براهین، بیان نماید تا قناعت، حاصل گردد و اگر طرف دیگر مقاومت کند و اعتراض نماید صاحب رأی اوّل، نباید مکدّر گردد و محزون شود بلکه ممنون گردد و بیان نماید تا قناعت، حاصل گردد و اگر چنانچه ملاحظه نمود که رأی دیگری موافق تر است، تسلیم کند زیرا انوار حقیقت، یعنی رأی صحیح و موافق از تصادم افکار و موافقت آراء، ساطع گردد و الّا محسّنات و مضرّات هر امری معلوم و مشهود نشود. باری مقصود این است که در امور، تعمّق و بحث دقیق، مُجری گردد تا افکار و آراء ترقی نماید." (9)


- صراحت لهجه: صراحت و روشنی در اظهار نظر توءم با ادب و احترام، یکی از مهم ترین ویژگی های اعضای جمع مشورتی است. اگر تمام افراد بدون ترس از نظر دیگران، به وضوح و روشنی و خالی از ابهام، رأی خود را اعلام کنند، و در صورتی که مراتب احترام و وقار را دعایت نمایند، نه تنها دیگران از رأی مخالف او رنجشی پیدا نمی کنند بلکه، حقیقت و ابعاد مسئله هرچه بهتر نمایان می شود:

" حین عقد مجلس، هر یک به کمال حرّیت، رأی خویش را بیان و کشف برهان نماید. اگر دیگری مقاومت می کند او ابداً مکدّر نشود. زیرا تا بحث در مسائل نگردد رأی موافق معلوم نشود و بارقۀ حقیقت، شعاع ساطع از تصادم افکار است." (10)


- صداقت و امانت نیز از جمله خصائل اصحاب شور است. دیانت بهائی به طور قاطع با آنچه که اساس مشورت صحیح را زیر سوال ببرد و بر آن خدشه وارد کند، مخالفت می کند. از جمله این موارد تبانی، خرید رأی، تهدید، رشوه یا هر عمل دیگری که منجر به مخدوش شدن آراء در جمع مشورتی شود، به شدت محکوم می شود:

"آموختن فن مشورت و اجرای نحوۀ صحیح آن کار آسانی نیست زیرا مستلزم ترک منافع شخصی و ابتعاد از تمایلات نفسانی و مجاهدت در پرورش روح و ابراز صراحت لهجه و آزادی فکر و نیز رعایت ادب و نزاکت و سعۀ فکر و احترام و تسلیم قلبی نسبت به تصمیم اکثریّت می باشد. در این زمینه سزاوار است جوانان بهائی، از خود لیاقت، کفایت و قدرت و اتحاد کلمه که خود منبعث از مشورت صحیح است، نشان دهند و از طرف دیگر از حرکات و شئون سخیفه از قبیل جانبداری و تبانی و مجادله در قول و تشبّثات خفیّه و اقدامات یک طرفه که از خصوصیات و لوازم این عصر پر انقلاب است، عملاً احتراز نمایند." (11)

------------------------------

یادداشت ها:

1- حضرت بهاءالله، گنجینه حدود و احکام، ص 225
2- حضرت عبدالبهاء، امر و خق، جلد 3، ص409
3- حضرت بهاءالله، مائده آسمانی، ج 8، ص 60
4- منتخباتی از آثار مبارکه درباره تعلیم و تربیت، ص 72-73
5- امر و خلق، ج 3، ص411-412
6- حضرت عبدالبهاء، حیات بهائی، ص 94
7- حضرت بهاءالله، کلمات مکنونه فارسی
8- امر و خلق، ج 3، ص 409
9- حضرت عبدالبهاء، امر و خلق، ج 4، ص 317
10- مکاتیب حضرت عبدالبهاء، ج4، ص 152-153
11- پیام بیت العدل اعظم، 123 بدیع

نگارش: آوای دوست