جایگاه دعا در آئین بهائی

جایگاه دعا در آئین بهائی

دعا و مناجات از جایگاه ویژه ای در دیانت بهائی برخوردار است. دعا، رابطه انسان با معبود و ارتباطی روحانی است که قلب را اطمینان و روح را سرور می بخشد.

" اعلی و اسنی عُلُوّ درجات، حالت مناجات است. مناجات، مخابره با حق است. عابد باید با روحی مجرّد و منقطع و در کمال تسلیم و توجه تام و انجذابی روحانی منبعث از وجدان، به مناجات پردازد" (حضرت عبدالبهاء)

در آثار بهائی، راز و نیاز با خداوند، نیازی ناشی از سرشت آدمی شناخته می شود و به گفتگوی عاشقانۀ خالق و مخلوق تعبیر می گردد:

" وقتی که انسان به نهایت تضرع و ابتهال به مناجات پردازد، قصدش بیان محبتی است که به خدا دارد نه از جهت خوف از او یا ترس از نار جهنم و نه به امید نعیم و جنّت. وقتی که انسان مفتون حبّ دیگری گردد، ممکن نیست از ذکر آن معشوق، سکوت اختیار کند. پس چقدر صعب است برای انسانی که مفتون محبت الله باشد و از ذکر او دم فرو بندد و شخص روحانی از هیچ چیز مسرّت نیابد مگر به ذکر الهی" (حضرت عبدالبهاء)

قسمت مهمی از آثار بهائی را ادعیه و مناجات، تشکیل می دهند. برخی از محورهای موضوعی این ادعیه عبارتند از: شکر و ستایش پروردگار، طلب تأئید، ذکر ایمان و ایقان، صلح و آشتی، اتحاد و وحدت عالم انسانی، تبلیغ و نشر نفحات الله، صبر و استقامت در بلایا و امتحانات الهی و .... ضمناً ادعیه و مناجات هایی نیز برای موضوعات خاصی همچون ارتقاء روح فرد متوفّی و تسکین بازماندگان، خانواده، دعا برای والدین، ادعیه مخصوص کودکان و بانوان، دعای شفا و سایر موارد نیز وجود دارد.

نظر به اهمیت جایگاه دعا، معابد بهائی (مشارق الاذکار) در سراسر جهان به عنوان نمادی از نیاز فطری انسان به راز و نیاز با خداوند بر پا شده اند.

یکی از مهم ترین احکام بهائی، حکم نماز است که اصلی ترین راه برقراری ارتباط انسان با خداوند، شناخته می شود. در آثار بهائی، سه قِسم نماز وجود دارد تا تمام افراد انسان بتوانند با تطبیق شرایط زندگی روزمرّه خود، یکی از آن ها را انتخاب کرده و به جا آورند.
صلاة صغیر (نماز کوچک) که تنها یک مرتبه در روز تلاوت می شود. صلاة وُسطی (نماز متوسط) که سه نوبت در طول روز(صبح، ظهر و شام) اقامه می گردد و صلاة کبیر (نماز بزرگ) که تنها یک مرتبه در طول شبانه روز و در زمانی که احساس روحانیّت و تضرّع بیشتر به فرد دست دهد، تلاوت می شود.

علیرغم اینکه ادعیه و مناجات های بهائی می توانند هم به صورت فردی و هم جمعی تلاوت شوند، ولی نماز در دیانت بهائی، باید فقط به صورت فردی و در خلوت ادا شود. نماز جماعت در این آئین، نهی شده است و تنها در مورد نماز مخصوص فرد متوفّی (صلاة میّت) اجازۀ اقامۀ جمعی نماز وجود دارد. از سوی دیگر نیز خواندن اذکار در کوچه و خیابان- آنچنان که در بین برخی از پیروان ادیان مرسوم است- نهی شده است زیرا از طرفی بی احترامی به ذکر حق و از سوی دیگر مایۀ تزویر و ریا به زهد و پارسائی محسوب می شود.

بهائیان به تلاوت ادعیه و مناجات با لحن و صوت دلنشین توصیه شده اند با این حال این نکته در آثار بهائی مورد تاکید قرار گرفته است که ذکر دعا و مناجات نباید سبب بروز کسالت و خستگی شود بلکه باید دعا در نهایت نشاط روحی و جسمی و به میزان متعادل و متناسب تلاوت شود.

در اینجا نمونه هایی از مناجات های بهائی ارائه می شود:

" هو النّاصرُ المُعین
الها کریما رحیما، به تو توجه نموده ام و به حَبل عنایتت متمسّکم و به ذیل کَرَمت، متشبّث. توئی آن کریمی که یک قطره از دریای غفرانت، عصیان عالمیان را محو نماید و یک کلمه از فَم عنایتت آب حَیَوان بر اهل امکان مبذول دارد. ای بخشندۀ یکتا، عبدت را محروم منما و از بحر رحمتت قسمتی عطا نما و از دریای جودت، نصیبی مقدّر فرما. اَلسُن عالم، قابل ذکرت نه و افئدۀ امم، لایق ادراک هستیت نه. هستی تو ورای ادراک عقول و فوق عرفان نفوس بوده و هست. به کمال عجز و ابتهال، بخشش قدیمت را می طلبم و فضل عمیمت را می جویم. تو دانا و آگاهی، به ذکرت زنده ام و به امید لقایت، موجود و پاینده. آن کن که سزاوار بخشش تو است نه لایق ذکر و ثنای من. لا اله الّا اَنتَ الغَفورُ الکریم. اَلحَمدُ لَکَ اَنتَ مَقصودُ القاصِدین.
(حضرت بهاءالله)

هوالله
ای یزدان بی انباز
نیاز آریم و نماز که این بندگان را به راز خویش دمساز نما و از آواز هاتف ملأ اعلی مستمع فرما بر صراط عهد و پیمانت ثابت قدم کن و به ذکر جمال مبارکت همدم نما از جام احدیّتت بنوشان و از شهد عنایتت بچشان و به فضل عظیم جمال قدیمت فائز کن این بندۀ درگاهت را به بارگاه احدیّتت راه ده و این امیدوار رحمتت را نومید مگردان و بر پیمان و ایمان محکم و استوار نما.
(حضرت عبدالبهاء)

نگارش: آوای دوست